رسل زیاد راهی

نظارت

دکتر مسلم محسن عبود السودانی

برخی از شرایط و ضوابط در حج اول: شرایط حج: برای فریضه حج شرایطی لازم است از جمله: شرط اول: بلوغ: حج بر کسی جز بزرگسال واجب نیست، اگر چه در سنین نوجوانی باشد، انجام حج برای او کفایت نمی کند، هر چند حج او در ظاهر صحیح باشد. . شرط دوم : حج بر دیوانه واجب نیست، بلی، اگر جنون او ادواری باشد و با انجام مناسک حج و مقدمات آن، دوران نقاهت را به جا آورد و قادر باشد. حج بر او واجب است اگر چه در بقیه مواقع مجنون باشد، همچنین اگر می‌دانست که مدت جنون او مصادف با ایام حج است، باید نائب او را دائماً انجام دهد وقتی بیدار می شود شرط سوم: آزادی. شرط چهارم: توانایی موارد در نظر گرفته شده است: اول: وقت زیاد، یعنی داشتن وقت کافی برای رفتن به عتبات عالیات و انجام اعمال واجب در آنجا. بر این اساس، در صورتی که در زمانی که امکان رفتن به آنجا و انجام مناسک حج وجود نداشته باشد و یا با مشقت زیاد که در حالت عادی نیست، پول به دست آید یا تمام نیازهای دیگر برآورده شود، حج واجب نیست. قابل تحمل حکم این امر از حیث لزوم ذخیره وجه تا سال بعد است یا خیر. دوم: تندرستی و قوت بدن اگر به دلیل بیماری یا کهولت نتواند مسافت عتبات عالیات را طی کند یا به دلیل گرمای شدید نتواند در آنجا بماند. مثلاً اگر بر او سخت باشد، مستقيماً حج بر او واجب نيست، ولى بر او واجب است كه از طرف او حج بجا آورد. سوم: پاکسازی ازدحام، یعنی راه باز و ایمن باشد، به طوری که مانعی برای رسیدن به میقات یا عتبات عالیات و نیز خطری جان و مالی و جانی نداشته باشد. در غیر این صورت، حج واجب نیست. این در مورد رفتن است، اما در مورد بازگشت، جزئیات بیشتری وجود دارد. اگر بعد از احرام، چیزی به مکلّف ارائه شود که او را از رسیدن به اماکن مقدس باز دارد، مانند بیماری، دشمن یا مانند آن، رزق خاصی دارد که انشاءالله خواهد آمد. دوم: ارکان حج: ارکان حج، واجبات یا مناسک اولیه حج است که اگر عمداً سهل انگاری شود، بطلان آن ضروری است. رکن در اصطلاح فقها عملی است که عمداً یا سهواً از آن غفلت شده است که مستلزم بطلان عبادت است، مثلاً نماز. در مورد احکام حج در میان مسلمانان نظری وجود دارد که به دو مکتب تقسیم می شود: اولاً مکتب اهل بیت علیهم السلام: احرام، طواف، ایستادن در عرفات، ایستادن در مسجد الحرام و راه رفتن بین صفا و مروه از نظر فقهای شیعه از ارکان حج است. اما در مورد ارکان نیت، تحقق و ترتیب، اختلاف است. شهید اول، الصیمری، کاشف الغطاء و محقق الکرکی از فقهای شیعه هستند که معتقدند این سه از ارکان حج هستند. ثانیاً مدرسه دولتی ابناء: فقهای اهل سنت در تعداد ارکان اختلاف نظر داشتند. از نظر فقهای شافعی، حج شش رکن است، از نظر مالکیان و بسیاری از حنبلی ها چهار رکن و به قول معروف حنفیه دو رکن است. شافعیان نیز تراشیدن و کوتاه کردن مو را از ارکان حج می دانستند. فقهای مالکی رکنة قیام در مشعر را رد کردند و فقهای حنبلی در رکنة سعی صفا و مروه تردید کردند. فقهای حنفی نیز ارکان احرام و توقف در مشعر و سعی و صفا و مروه را قبول ندارند. سوم: حکمت حلال بودن حج و عمره: خداوند متعال حج و عمره را به دلایل متعدد تشریع کرده است، از جمله: • سپاسگزاری از خداوند به خاطر نعمت رفاه و پولی که در آنچه او را خشنود می کند به کار می برد و به خاطر بندگی او. • مظهر وحدت و اخوت اسلامی، زیرا همه یک لباس می پوشند، خدای واحد را می پرستند و رو به قبله واحدی دارند و بدین وسیله همه تفاوت های رنگ، جنسیت، زبان و وطن بین آنها از بین می رود. • مکتبی برای عمل نیک و ایمان، پس مسلمان به خضوع و صبر عادت می کند، وحشت قیامت را به یاد می آورد، از عبادت خداوند متعال لذت می برد و به عظمت خالق متعال پی می برد. • یادآوری حال انبیا و رسولان در اخلاق و عبادت و جهاد و دعوت. • موازنه و دلیلی که مسلمانان به وسیله آن شرایط علم، جهل، فقر، درستکاری یا انحراف یکدیگر را می شناسند. • فصلی برای کسب ثواب، بخشش گناهان، رحمت خداوند متعال و کفاره بدی ها. چهارم: سفر: روایات متعددی از پیامبر (ص) و ائمه (علیهم السلام) در مورد آداب سفر حج نقل شده است، از جمله: توبه از گناهان گذشته، تلاش برای رسیدن به زهد و بردباری که خشم را مهار می کند، خوش اخلاقی با همسفر، سخاوت در انفاق در امور حج و پرهیز از معامله در خریدها.